Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego

Realizujemy projekty dofinansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Internetowa księgarnia FROA

Oferujemy bogaty wybór naszych publikacji, obejmujący szeroki zakres zagadnień z dziedziny archeologii.

Zapraszamy do naszej internetowej księgarni
lub do kontaktu telefonicznego: (17) 872 15 82

Osady ludności wczesnych faz kultury mierzanowickiej na stanowiskach 24, 25 i 27 w Mirocinie

Projekt „Osady ludności wczesnych faz kultury mierzanowickiej na stanowiskach 24, 25 i 27 w Mirocinie” realizowany zgodnie z umową Nr 4197/20/FPK/NID z dnia 17.04.2020 r. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Opis projektu

Podstawowym celem projektu jest publikacja wyników badań wykopaliskowych ze stanowisk 24, 25 i 27 w Mirocinie, pow. przeworski, wzbogaconych o opracowania antropologiczne, archeozoologiczne oraz interdyscyplinarne analizy fizykochemiczne. Opracowywane stanowiska przedstawione zostaną na tle osadnictwa z wczesnego okresu epoki brązu na Wysoczyźnie Kańczuckiej.

Stanowiska z Mirocina stanowią nieliczne przykłady pozostałości najwcześniejszych chronologicznie osad kultury mierzanowickiej z faz proto- i wczesnej oraz w przypadku stanowiska 27 późnej fazy rozwoju. Uzyskane wyniki mogą stanowić podstawę do tworzenia schematów chronologicznych oraz rozważań na tematy gospodarczo-społeczne ludności kultury mierzanowickiej (2300-1600 BC). Dodatkowym celem projektu jest wykonanie analiz koniecznych do powstania pełnej rekonstrukcji sytuacji kulturowo-chronologicznej na opracowywanych stanowiskach oraz odtworzenie powiązań interregionalnych w środowisku kultury mierzanowickiej. Dane uzyskane za pomocą metod archeologicznych porównane zostaną z wynikami analiz specjalistycznych. Obok klasycznej analizy antropologicznej wykonana zostanie analiza odontologiczna, a także określenie stanu biologicznego grupy poprzez badania paleopatologiczne oraz obserwację jej zróżnicowania struktury biologicznej na tle współczesnych jej serii szkieletowych. W ramach projektu planowana jest również analiza paleobotaniczna szczątków roślinnych oraz analiza kości zwierzęcych. Badania te pozwolą na rekonstrukcję paleośrodowiska. Ważnym elementem projektu będą również badania fizykochemiczne w postaci oznaczeń radiowęglowych, analiza poziomów izotopów węgla (δ13C) i azotu (δ15N) oraz stabilnych izotopów strontu (87Sr/86Sr).

Oznaczenia radiowęglowe wykonane będą z kości zwierzęcych odkrytych w obiektach kultury mierzanowickiej. Dla pochówków ludzkich w ramach grantów NCN uzyskano daty z ob. 16, na stan. 24 i ob. 271, na stan. 27. Pozyskanie kolejnych oznaczeń pozwoli na weryfikacje pozycji chronologicznej osad i będzie kolejną dużą serią wykonaną dla tego typu stanowisk z wczesnych i późnych faz rozwoju kultury mierzanowickiej. Analiza poziomów izotopów węgla (δ13C) i azotu (δ15N) pozwoli natomiast na rekonstrukcję tła troficznego dla pochowanych na tym stanowisku osobników oraz kości zwierzęcych. Przeprowadzenie analiz poziomu stabilnych izotopów strontu (87Sr/86Sr) w materiale kostnym pozwoli na podjęcie próby rekonstrukcji powiązań interregionalnych społeczności kultury mierzanowickiej, a w mikroskali na odszukanie osób pochodzenia allochtonicznego w danej grupie. W przypadku dorosłych przedstawicieli tej kultury będzie możliwe odtworzenie historii ich życia i wykazanie ewentualnej mobilności danej jednostki. Wykonane zostaną również mikroskopowe badania ceramiki pozwalające na rozpoznanie procentowego udziału mineralnych składników masy garncarskiej oraz identyfikację domieszki.

Wieloaspektowość oraz interdyscyplinarny charakter proponowanej analizy zwiększa wartość planowanego zadania umożliwiając konfrontacje analiz archeologicznych i przyrodniczych zgodną z obecnymi, nowoczesnymi standardami opracowań. Kompleksowa publikacja wyników badań będzie stanowić istotny materiał porównawczy do badań nad początkiem wczesnego okresu epoki brązu w południowo-wschodniej Polsce.

Tytuł monografii: Osady ludności wczesnych faz kultury mierzanowickiej na stanowiskach 24, 25 i 27 w Mirocinie

Spis treści:

I. Wstęp

II. Mirocin, stanowisko 24

II.1. Charakterystyka źródeł

II.1.1 Obiekty nieruchome

II.1.2 Źródła ruchome

II.1.2.1 Ceramika naczyniowa

II.1.2.2 Wyroby krzemienne

II.1.2.3. Wyroby kamienne

II.1.2.4. Wyroby kościane

II.2. Analiza układu przestrzennego osady

III. Mirocin, stanowisko 25 i 27

III.1. Zabytki ruchome

III.1.1 Ceramika naczyniowa

III.1.2 Wyroby krzemienne

III.1.3. Wyroby kamienne

III.1.4. Wyroby kościane

III.2. Analiza układu przestrzennego osady

IV. Chronologia osadnictwa kultury mierzanowickiej

V. Tło osadnicze i powiązania interregionalne

VI. Katalog

Literatura

Analizy specjalistyczne

Analiza antropologiczna

Analiza archeozoologiczna szczątków zwierzęcych

Analiza stabilnych izotopów węgla, azotu i strontu

Analiza paleobotaniczna makroszczątków roślinnych

Analiza mikroskopowa ceramiki

Książka ukaże się w formie dwujęzycznej jako kolejny tom Via Archaeologica Ressoviensia w formacie A-4. Nakład książki wynosić będzie 150 egzemplarzy, i nie przewiduje się jej sprzedaży. Wersja elektroniczna publikacji zostanie umieszczona w Internecie i będzie dostępna bezpłatnie.

Publikacja będąca przedmiotem niniejszego projektu adresowana jest przede wszystkim do grona specjalistów – archeologów, zarówno osób dorosłych, jak i seniorów. Powinna również wzbudzić zainteresowanie historyków, regionalistów oraz osób nie związanych zawodowo z archeologią, ale interesujących się ta dziedziną wiedzy, zwłaszcza w kontekście poznawania dziejów własnej miejscowości.

Charakterystyka stanowisk archeologicznych

Mirocin, stan. 24

Stanowisko 24 w Mirocinie, gm. Przeworsk, zostało odkryty w trakcie nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi przy budowie autostrady A4 na odcinku Wierzbna-Radymno. Wspomniany nadzór archeologiczny realizował mgr Dariusz Bobak. Po odhumusowaniu rozległego wzniesienia w grudniu 2010 r. ujawniono obecność obiektów archeologicznych i materiału, który wstępnie wiązano z epoką brązu. Wykopaliska realizowane były na podstawie pozwoleń Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemyślu. Prowadziła je ekipa FROA pod kierownictwem mgr Mirosława Mazurka. W badaniach uczestniczyli archeolodzy: mgr Anna Okoniewska, mgr Jerzy Okoński, Konrad Drewniak i Sebastian Woźniak.

W trakcie ratowniczych badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 odkryto liczne stano¬wiska kultury mierzanowickiej. Jednym z nich jest osada na stanowisku 24 w Mirocinie. Materiały archeologiczne są reprezentowane przez obiekty wziemne i materiał ruchomy.

Na badanym obszarze odkryto 9 obiektów archeologicznych, które łączyć należy z kulturą mierzanowicką, wszystkie obiekty to jamy osadowe, przy czym w jednej z nich – nr 16 - zdeponowano szczątki ludzkie (obiekt sepulkralny). Przynależność kulturową obiektów określono na podstawie materiału ruchomego zalegającego w ich wypełniskach, wzajemnego położenia jam a także ich wyglądu i charakteru wypełnisk. Pozostałości jam gospodarczych kultury mierzanowickiej zlokalizowane były głównie w północnej strefie stanowiska. Trzy jamy oznaczone numerami 13, 15 i 16 tworzyły niewielkie skupisko, charakterystyczne dla osadnictwa kultury mierzanowickiej. Pozostałe obiekty w tej części stanowiska oddalone były od siebie o parędziesiąt metrów. Kolejne obiekty znajdowały się pojedynczo w centralnej i południowej części stanowiska. Rozmieszczenie jam nie pozwala na rekonstrukcje struktur przestrzennych w skład których mogły wchodzić.

W obiekcie 16, który znajdował się w centralnej części stanowiska w skupisku jam osadowych kultury mierzanowickiej złożono szczątki ludzkie. W rzucie poziomym jama miała kształt owalny o rozmiarach 258x206 cm, w przekroju pionowym – trapezowatego kształtu o miąższości 125 cm i wielowarstwowym wypełnisku. W południowej części obiektu na głębokości 90 cm znajdował się szkielet młodej kobiety. Zmarła złożona była na plecach z głową i najprawdopodobniej nogami skierowanymi na prawą z stronę, głową na E, twarzą na N. Kończyny górne zmarłej były zgięte w łokciach, prawa dłoń złożona w okolicy twarzy. Bezpośrednio nad szkieletem znaleziono liczne szczątki zwierząt, psa, krowy oraz świni. Powtarzający się fakt obecności szczątków ludzkich i zwierzęcych w jamach osadowych może odzwierciedlać panujące zwyczaje sepulkralne w których charakterystyczną cechą byłyby „kultowe” (?) pochówki ludzko-zwierzęce na osadach.

W obrębie obiektów odkryto materiały osadowe kultury mierzanowickiej takie jak wyroby z gliny oraz kamienia i krzemienia. Najliczniej reprezentowane są zabytki gliniane w postaci fragmentów kubków zdobionych na szyjce ornamentem strefowym złożonym z pięciu podwójnych odcisków sznura. Reprezentowane są również zachowany prawie w całości niezdobiony dzban z górnym zaczepem ucha znajdującym się poniżej wylewu naczynia oraz fragmenty amfor zdobionych na szyjce ornamentem strefowym złożonym z trzech podwójnych odcisków sznura.

Wśród zabytków kamiennych wyróżniono fragmenty toporów kamiennych oraz płyty szlifierskie. W niewielkim stopniu reprezentowany jest natomiast wyroby krzemienne.

Formy naczyń i ich zdobnictwo oraz uzyskane oznaczenia radiowęglowe pozwalają datować pozostałości osady na stanowisku 24 w Mirocinie na koniec III tys. przed Chr. i synchronizować z rozwojem fazy wczesnej kultury mierzanowickiej.

Mirocin, stan. 25

Osada kultury mierzanowickiej na stanowisku 25 w Mirocinie reprezentowana jest przez stanowiskiem kultury mierzanowickiej odkrytym podczas ratowniczych prac wykopaliskowych. Stanowisko zostało odkryte w trakcie nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi, związanymi z budową autostrady A4, prowadzonego przez mgr Dariusza Bobaka, w marcu 2011 r. Ratownicze badania wykopaliskowe realizowała ekipa pod kierunkiem mgr Anny Okoniewskiej.

Materiały archeologiczne są reprezentowane przez obiekty wziemne i materiał ruchomy. Na badanym obszarze odkryto 7 obiektów archeologicznych, które łączyć należy z kulturą mierzanowicką. Przynależność kulturową obiektów określono na podstawie materiału ruchomego zalegającego w ich wypełniskach, wzajemnego położenia jam, a także ich wyglądu i charakteru wypełnisk.

Nieliczny materiał zabytkowy, głównie fragmenty naczyń glinianych wśród których wyróżnić można – garnki, kubki i amfory. Zdobiony jest w sposób charakterystyczny dla wczesnej fazy rozwoju kultury mierzanowickiej z III tys. przed Chr. Ornamentyka na naczyniach złożona jest głównie z horyzontalnych odcisków podwójnych odcisków sznura.

Mirocin, stan. 27

Osada kultury mierzanowickiej na stanowisku 27 w Mirocinie jest kolejnym stanowiskiem kultury mierzanowickiej odkrytym podczas ratowniczych prac wykopaliskowych. Materiały archeologiczne są reprezentowane przez obiekty wziemne i materiał ruchomy.

Na badanym obszarze odkryto 84 obiekty archeologiczne, które łączyć należy z kulturą mierzanowicką. Większość (77) obiektów to jamy osadowe (jeden ze szczątkami ludzkimi), wyróżniono także 2 glinianki, 3 dołki posłupowe i 1 grób. Przynależność kulturową obiektów określono na podstawie materiału ruchomego zalegającego w ich wypełniskach, wzajemnego położenia jam a także ich wyglądu i charakteru wypełnisk.

W północnej części stanowiska w pobliżu odkryto grób kultury mierzanowickiej - obiekt 271.

Na poziomie odkrycia obiekt miał kształt zbliżony do prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami o wymiarach 240x160 cm, dłuższą osią po linii NW-SE W jamie grobowej odkryto złożony na plecach z głową i nogami zwróconymi na lewy bok szkielet kobiety w wieku adultus. Zmarła głową zwrócona była w kierunku południowo-wschodnim, twarzą na południowy - zachód.

Wyposażenie zmarłej stanowiły naczynie gliniane złożone przy głowie, szydło kościane oraz odłupek z krzemienia wołyńskiego oraz miedziane zausznice z rozklepanym jednym końcem znajdujące się przy skroniach zmarłej.

Materiały osadowe kultury mierzanowickiej odkryte w na stanowisku 27 nie są zbyt zróżnicowane – są to wyroby z gliny oraz skał krzemionkowych i niekrzemionkowanych.

Najliczniej reprezentowane są pozostałości naczyń glinianych wśród których wyróżnić można – garnki, kubki i amfory.

Osadnictwo kultury mierzanowickiej na stanowisku 27 w Mirocinie reprezentuje dwa etapy rozwoju kultur mierzanowickiej. Odkryte w dwóch obiektach osadowych – 171 i 405 oraz jednym grobie – obiekt 271, zabytki pozwalają na ich datowanie w obrębie faz proto- i wczesnomierzanowi¬ckiej. W obrębie jam znajdowano kubki zdobione ornamentem strefowym złożonym z podwójnych poziomych odcisków sznura. Podobne, tylko pionowe elementy zdobnicze znajdują się na uchach okazów. Kubkom towarzyszą fragmenty esowatych garnków zaopatrzony w guzek plastyczny cha¬rakterystyczny dla fazy wczesnej i klasycznej kultury mierzanowickiej. Drugi etap osadnictwa ludności kultury mierzanowickiej, wiąże się z późnomierzanowicką grupą samborzecką. Charak¬terystyczne dla tej grupy są garnki, zdobione odciskami cienkiego, zazwyczaj zdwojonego sznurka i nacinanymi guzkami na krawędzi ich wylewów. Cech grupy samborzeckiej, obejmujący zarówno kształty naczyń, jak też sposób zdobienia i niektóre zabiegi technologiczne (odciski pseudotekstylne lub faktycznie tekstylne na powierzchni naczyń), zdaje się wskazywać na wyjątkowo silne w tym czasie oddziaływanie kulturowe na omawiany obszar głównie z Wyżyny Sandomierskiej i Opatow¬skiej, jeśli nie wręcz pojawienie się na nim przybyłych z tego regionu osadników.

Wśród zabytków kamiennych na uwagę zasługuje odkrycie w obiekcie 216 odkryto obuchową część czworościennej siekiery wykonanej z margla. Zabytki takie nie są typowe dla kultury mierzanowickiej, jednak ostatnie znaleziska w trak¬cie badań wykopaliskowych na Wysoczyźnie Kańczuckiej przyniosły kilka znalezisk zniszczonych czworościennych siekier z tego samego surowca np. Dobkowice, stan 39.

Wnioski końcowe

Pozostałości osadnictwa wczesnej i późnej fazy kultury mierzanowickiej na stanowiskach 24, 25 i 27 w Mirocinie uzupełniają informacje o sieci osadniczej tej kultury, pozwalając na rekonstrukcję rzeczywistego jej obrazu na terenach objętych szerokopłaszczyznowymi badaniami. Pomimo nie¬licznego zbioru zabytków ruchomych występujących w obrębie dużych obiektów osadowych świad¬czących o stałym osadnictwie ludności materiały tej kultury mogły zostać poddane szczegółowej analizie typologiczno-chronologicznej, co pozwoliło na ustalenie ich datowania na fazę wczesną i późną – samborzecką. Faza wczesna w świetle licznej serii oznaczeń radiowęglowych, jest dato¬wana na lata 2200-2050 BC (Kadrow, Machnik 1997), natomiast grupa samborzecka datowana jest w świetle oznaczeń radiowęglowych na lata 1950-1600 BC Kadrow, Machnik 1997, 169).

Galeria


Mirocin, stan. 24, pow. Przeworsk. Obiekty w trakcie eksploracji (styczeń 2011 r.). Fot. M. Mazurek	Mirocin, stan. 24, pow. Przeworsk. Obiekty w trakcie eksploracji (styczeń 2011 r.). Fot. M. Mazurek	Mirocin, stan. 24, pow. Przeworsk. Przekrój pionowy obiektu 1

Mirocin, stan. 24, pow. Przeworsk. Przekrój pionowy obiektu 15	Mirocin, stan. 24, pow. Przeworsk. Przekrój pionowy obiektu 100	Mirocin, stan. 24, pow. Przeworsk. Rzut poziomy obiektu 16 wraz ze szkieletem

Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Widok ogólny na stanowisko we wstępnej fazie badań. Fot. M. Mazurek	Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Widok ogólny na stanowisko we wstępnej fazie badań. Fot. M. Mazurek	Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Wizytujący stanowisko prof. dr hab. Sylwester Czopek i dr hab. Marek Florek oraz prowadzący badania mgr Jerzy Okoński†, przy grobie nr 271 ludności kultury mierzanowickiej (czerwiec 2011 r.). Fot. M. Mazurek

Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Rzut poziomy grobu 271. Fot. M. Mazurek	Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Zbliżenie czaszki i naczynia z grobu 271. Fot. M. Mazurek	Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Dokumentacja rysunkowa grobu. Fot. M. Mazurek

Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Załusznice miedziane z grobu 271. Fot. M. Mazurek	Mirocin, stan. 27, pow. Przeworsk. Naczynie z grobu 271. Fot. M. Mazurek

Prezentacja wyników badań

Przedstawiamy prezentację wyników badań, przeprowadzonych w ramach realizacji projektu „Osady ludności wczesnych faz kultury mierzanowickiej na stanowiskach 24, 25 i 27 w Mirocinie”

Prezentacja

Publikacja w formie elektronicznej

Zapraszamy do pobrania publikacji, wydanej w ramach realizacji projektu „Osady ludności wczesnych faz kultury mierzanowickiej na stanowiskach 24, 25 i 27 w Mirocinie”

Stanowiska 24, 25 i 27 w Mirocinie, gm. Przeworsk. Osadnictwo z wczesnego okresu epoki brązu